Rak szyjki macicy – jak go wykryć?
Rak szyjki macicy jest jednym z najczęściej występujących nowotworów złośliwych u kobiet.
Najczęściej rozwija się długo, a jego pojawienie się jest poprzedzone stanami przednowotworowymi, które mogą być wykryte podczas badań profilaktycznych. Powstanie tego nowotworu jest związane między innymi z przewlekłą infekcją wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV).
Agnieszka Konieczna: Rak szyjki macicy jest jednym z najczęściej występujących nowotworów złośliwych u kobiet.
Najczęściej rozwija się długo, a jego pojawienie się jest poprzedzone stanami przednowotworowymi, które mogą być wykryte podczas badań profilaktycznych. Powstanie tego nowotworu jest związane między innymi z przewlekłą infekcją wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). Zakażenie wirusem jest nabywane drogą płciową. Niektóre typy HPV, takie jak 11 i 6, doprowadzają do wystąpienia tzw. kłykcin kończystych, które są wyroślami na skórze a także błonach śluzowych. Występowanie kłykcin nie świadczy jednak o tym, że kobieta jest narażona na wystąpienie raka szyjki macicy. Infekcja onkogennymi typami wirusa, takimi jak 16 i 18, w 80% przypadków ulega samowyleczeniu. W 20% przypadków jednak nie dochodzi do eliminacji wirusa i infekcja staje się przewlekła. U części kobiet z przewlekłą infekcją HPV może po kilku latach wystąpić rak szyjki macicy. Rak szyjki macicy w początkowych stadiach rozwoju nie daje żadnych objawów, a ich pojawienie się świadczy o jego zaawansowanej postaci. Do objawów zawansowania nowotworu należą: nieprawidłowe krwawienia, które mogą nie być związane z cyklem miesiączkowym, obfite upławy, trudności z oddawaniem moczu lub stolca, obrzęki kończyn oraz dolegliwości bólowe podbrzusza.
Rak szyjki macicy wcześnie wykryty jest całkowicie wyleczalny, dlatego warto zgłaszać się na badania profilaktyczne.
Badania profilaktyczne w diagnostyce raka szyjki:
Cytologia – jest podstawowym badaniem profilaktycznym, zupełnie bezbolesnym i nieobciążającym dla pacjentki. Polega na pobraniu za pomocą specjalnej szczoteczki wymazu komórkowego z powierzchni oraz kanału szyjki macicy. Następnie po zastosowaniu odpowiednich odczynników chemicznych komórki oglądane są pod mikroskopem. Oprócz konwencjonalnego rozmazu cytologicznego coraz większą popularność zyskuje tzw. cytologia na podłożu płynnym zwana też cienkowarstwową. Materiał, który pobrany jest z powierzchni szyjki macicy i jej kanału jest umieszczany w specjalnym podłożu i dopiero w sposób zautomatyzowany w warunkach laboratoryjnych rozprowadzany na szkiełko i badany. Jeżeli wynik cytologiczny jest nieprawidłowy to z pobranego już materiału można wykonać inne badania, np. test na obecność wirusa HPV. Nie ma więc potrzeby pobierania kolejnego wymazu od tej samej pacjentki. Jest to niewątpliwa zaleta cytologii cienkowarstwowej.
Gdy wynik cytologii jest nieprawidłowy:
W niektórych wypadkach zalecane jest powtórzenie cytologii po leczeniu przeciwzapalnym lub u kobiet w okresie okołomenopauzalnym po miejscowym leczeniu preparatami z estrogenami. Zdarza się, też, że rozmaz cytologiczny należy powtórzyć wcześniej niż po 12 miesiącach. Jeśli stwierdzono obecność nieprawidłowych komórek, które wymagają dalszej diagnostyki, lekarz kieruje pacjentkę na badania uzupełniające takie jak: test na obecność wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV) oraz kolposkopia z ewentualnym pobraniem wycinków z tarczy szyjki macicy.
Test na obecność wirusa HPV – pobranie materiału do badania odbywa się w podobny sposób jak pobranie zwykłego wymazu z szyjki macicy. Test na obecność wirusa brodawczaka ludzkiego nie może jednak zastąpić badania cytologicznego! Typów wirusa jest ponad 100 a test badate najczęściej występujące. Ujemny wynik testu nie świadczy o braku zmian patologicznych w obrębie szyjki macicy. Dodatni wynik testu (tzn. świadczący o obecności wirusa) powoduje, że u takiej kobiety należy częściej wykonywać kontrolne cytologie czasem niezbędna jest również dalsza diagnostyka.
Kolposkopia polega na oglądaniu pod dużym powiększeniem, za pomocą urządzenia zwanego kolposkopem, z zastosowaniem specjalnych odczynników, tzw. tarczy (powierzchni) szyjki macicy. Jest badaniem bezbolesnym, nieinwazyjnym, jedynie użycie odczynników może wiązać się, w rzadkich przypadkach, z działaniami nieporządnymi: Zastosowanie płynu Lugola u pacjentki uczulonej na jod może wywołać reakcję alergiczną. Dlatego o uczuleniu na jod należy powiedzieć lekarzowi przed badaniem. Zastosowana zostanie wtedy jedynie próba z kwasem octowym, po którym może wystąpić jedynie przejściowe uczucie pieczenia.
Jeżeli wynik kolposkopii jest nieprawidłowy, należy pobrać wycinki z szyjki macicy do badania histopatologicznego. Pobranie wycinków z tarczy szyjki macicy oraz z biopsja kanału szyjki macicy, mogą być dla pacjentki bolesne, dlatego zabieg ten wykonywany jest w znieczuleniu okołoszyjkowym za pomocą 1% Lignokainy. Podanie Lignokainy może być związane z reakcją uczuleniową, dlatego należy poinformować lekarza o uczuleniu na środki znieczulające. Możliwym powikłaniem tego zabiegu może być krwawienie z miejsca po pobranym wycinku, dlatego czasem niezbędne jest założenie na szyjce szwu, który zatamuje krwawienie. Zwykle jednak występuje nieznacznego stopnia plamienie z dróg rodnych, które może utrzymywać się do kilku dni.
Pobranie wycinków celowanych (pod kontrolą kolposkopu) jest dla pacjentki korzystne, gdyż szansa na wynik fałszywie ujemny (tzn. wstępowanie nieprawidłowych komórek pomimo prawidłowego wyniku badania histopatologicznego) jest niewielka. Przy wyniku cytologii onkologicznie niepodejrzanym oraz prawidłowej kolposkopii można odstąpić od pobrania wycinków z szyjki macicy, które jest badaniem inwazyjnym.
Wszystkie wyżej wymienione metody diagnostyczne pomagają we wczesnym wykryciu raka szyjki macicy. Wczesne wykrycie tego raka daje dużą szanse na całkowite wyleczenie dlatego tak ważne są regularne kontrole u ginekologa.